Próby złota - kompletny przewodnich po cechach probierczych

Próba złota określa zawartość czystego złota w stopie, z którego wykonany jest przedmiot. Najważniejsze są dwa systemy określania zawartości czystego metalu w stopie użytym do wykonania przedmiotu. Pierwszy to system metryczny, w którym ilość czystego metalu podaje się w promilach. Wtedy próba np. 0.585 mówi, że w tym stopie jest 58,5% czystego złota. Drugi to system karatowy, w którym przyjęto, że czyste złoto to złoto 24 karatowe. A zatem złoto 14 karatowe zawiera w sobie 14/24 czystego złota, a w przeliczeniu na system metryczny będzie to 58,3% czystego złota. Obecnie w Polsce obowiązuje siedem prób złota (co przedstawia poniższa tabela), po prawej odpowiedniki w systemie karatowym. Trzeba wiedzieć, że nie istnieją próby pośrednie. To znaczy, że jeśli np. badanie obrączki wykazało, że stop ma próbę 0,581 to zostanie na obrączce wybita kolejna niższa próba, tzn. próba 0,500. Próby złota nazywane są też niekiedy symbolami złota.

Puncyny do wybijania prób złota

Czym są próby złota i które próby są najlepsze?

Którą próbę złota wybrać?

O czym mówi próba złota?

Próba złota (symbol złota) musi być wybita na każdym wyrobie ze złota poza monetami. Ma to ustrzec nabywcę przed wprowadzeniem w błąd przez nieuczciwego sprzedawcę. Wybijanie próby, zwane też cechowaniem poprzedzone jest badaniem zawartości czystego metalu w stopie, z którego jest wykonany przedmiot. Czyste metale szlachetne są zbyt miękkie, zbyt łatwo się gną i ścierają. Dlatego np. biżuteria czy przedmioty użytkowe wykonywane są ze stopów złota, srebra i miedzi. By wyeliminować nadużycia czy oszustwa Cechy Złotników broniąc się przed oskarżeniami i pomówieniami wyznaczały mistrza, który sprawdzał wyrób przed wprowadzeniem go do sprzedaży a wynik badania potwierdzał, wybijając puncyną na wyrobie odpowiedni znak, który potwierdzał, że wyrób trzyma próbę, czyli ma w stopie tyle złota ile mieć powinien. Jakie zatem są próby złota? Sięgnijmy do historii.

Nieco historii, czyli jak dawniej badano próby złota

Złoto znane jest od starożytności, co pozwala przypuszczać że próby fałszowania stopów złota mają tak samo długą historię. Już w starożytnej Grecji, około IV wieku p.n.e określano próbę złota przy pomocy kamienia probierczego, dokładnie tak samo robimy to dzisiaj. Stosowano też inne metody. Archimedes w III w. p.n.e zbadał złotą koronę syrakuzańskiego władcy Hierona zanurzając ją w wodzie i porównując masę wypartej wody z masą korony. A to znaczyłoby, że Grecy znali gęstość metali, czyli stosunek masy metalu do zajmowanej przez niego objętości.

Próba złota w Europie

Pierwszym Europejskim krajem, w którym prawnie uregulowano zasady cechowania i zdefiniowano wartość próby (prawo probiercze) była XIII wieczna Francja. Na początku XIV wieku król Anglii Edward I wydał edykt, mówiący, że: "Strażnicy rzemiosła" mają w Londynie przejść od "sklepu do sklepu", aby sprawdzić prace i zastosować puncynę z głową lamparta. Srebro musiało być w standardzie Sterling (92,5% czystego srebra), a złoto musiało być z "dotyku Paryża" (19,2 karata). Złotnicy spoza Londynu również mieli zachować te same standardy". I tak powstała brytyjska próba srebra 0.925 a Urząd probierczy w Londynie od tego czasu można poznać po puncynie z głową lamparta.

Polskie cechy i znaki probiercze - symbol złota

Jeśli chcemy wytwarzać wyroby złotnicze oraz planujemy obrót nimi w Polsce, należy stosować na nich cechy probiercze obowiązujące dla złota i srebra na terenie Rzeczpospolitej Polskiej zatwierdzone przez Główny Urząd Miar.

Wszystkie cechy probiercze znajdziesz w tym linku: https://bip.oup.warszawa.gum.gov.pl/b11/dla-klienta/tabele-polskich-cech-pr/564,Polskie-cechy-i-oznaczenia-probiercze.html

Próby złota obowiązujące w Polsce i polskie cechy probiercze złota

Badanie i cechowanie - czyli, jak sprawdzić próbę złota?

Badana np. biżuteria złota musi mieć wybity znak wytwórcy, tzw. imiennik. Próba złota określana jest poprzez badanie na kamieniu probierczym. Kamień probierczy to płytka ze specjalnej odmiany lidytu, który jest tak oszlifowany by miał gładką płaszczyznę, na której robi się ślad badanym przedmiotem. Powstaje tzw. narys - złoty ślad podobny do śladu miękkiego ołówka na papierze. Obok tego śladu robi się narysy tzw. iglicami probierczymi, które są wykonane ze stopów o dokładnie określonych próbach.Następnie na powstałe narysy nanosi się ciecz probierczą, która wchodzi w reakcję ze złotem w narysach, ale nie reaguje z kamieniem probierczym. Narysy w miejscu kontaktu z cieczą zmieniają kolor i ciemnieją. Porównując zachodzące reakcje na poszczególnych narysach można określić który ślad igły zachowuje się jak ślad przedmiotu , a to pozwala określić próbę z dość dużą dokładnością .Jeżeli badany przedmiot trzyma próbę pozostaje go już tylko ocechować, czyli wybić odpowiednie znaki. Jeden już jest, to znak wytwórcy. Próba złota to znak kolejny. Mogą być wybite też inne znaki, np. znak urzędu probierczego. Jak już wiemy głowa leoparda to urząd w Londynie. W Polsce znak urzędu jest zawarty znaku próby, to pierwsza litera nazwy miasta w którym znajduje się urząd. Wyroby z metali szlachetnych wprowadzane na rynek, są obwarowane odpowiednimi wytycznymi które reguluje ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 roku.

Jak sprawdza się próbę złota?

Jaka próba złota? Narys iglicą na kamieniu

Badanie cieczą probierczą próby złota

Próba białego złota

Białe złoto to popularny materiał w jubilerstwie, który jest często używany jako alternatywa dla tradycyjnego żółtego złota. Białe złoto jest srebrzysto-białym metalem i zwykle składa się z złota połączonego z innymi metalami, takimi jak pallad, platyna, nikiel lub srebro, aby uzyskać pożądany kolor i wygląd. Aby dowiedzieć się, jakie metale zostały użyte w białym złocie i jakie jest ich stężenie, można skorzystać z prób białego złota.

Próby białego złota, podobnie jak próby innych metali szlachetnych, pełnią istotną rolę w określeniu zawartości czystego białego złota w wyrobach biżuteryjnych. Jednak warto zrozumieć, że wyższa próba białego złota nie zawsze oznacza lepszą jakość czy większą trwałość. W rzeczywistości, paradoksalnie, im więcej innych metali dodaje się do białego złota, tym jaśniejszy i bardziej odporny na uszkodzenia staje się ten metal. Dlatego wybór biżuterii nie powinien opierać się wyłącznie na podstawie próby, ponieważ może to nie oddać jego prawdziwej jakości czy trwałości.

Jeśli porównamy próby białego złota do prób złota żółtego, zauważymy, że oba metale mają podobne systemy prób, takie jak 14K, 18K i 24K, z tą różnicą, że białe złoto jest stopem zawierającym dodatkowe metale, które nadają mu charakterystyczny biały kolor. Próba 24K białego złota oznacza, że cały metal jest czystym złotem, ale taka czystość jest rzadka, gdyż białe złoto zwykle zawiera inne metale jako stop. Warto więc przy zakupie biżuterii z białego złota zwracać uwagę nie tylko na próbę, ale także na inne cechy, takie jak rodzaj innych metali w stopie czy rodzaj wykończenia, aby dokładniej ocenić jego jakość i estetykę.

Aby dowiedzieć się, jakie metale zostały użyte w konkretnej biżuterii z białego złota i jaka jest jej próba, można szukać znaków lub oznaczeń na samym produkcie. Oznaczenia te są zazwyczaj stemplowane na wewnętrznej stronie pierścionków, obrączek czy innych elementów biżuterii. Najważniejsze oznaczenia, które można znaleźć na biżuterii z białego złota, to:

1. Próba: Próba jest oznaczana jako liczba, na przykład "18K" lub "14K". Oznacza to zawartość czystego złota w stopie, gdzie 18K białego złota zawiera 75% czystego złota, a resztę stanowią inne metale.

2. Oznaczenie producenta: Czasami biżuteria może zawierać oznaczenie producenta lub grawerowane logo, które pozwala na identyfikację producenta.

3. Oznaczenie metalu pomocniczego: Jeśli biżuteria z białego złota zawiera inne metale, takie jak pallad, platyna czy nikiel, może być to oznaczone na produkcie.

4. Rodzaj kamieni szlachetnych: Jeśli biżuteria zawiera także kamienie szlachetne, ich rodzaj i karat może być również oznaczony na produkcie.

Próby białego złota są ważnymi informacjami dla kupującego, ponieważ pomagają określić zawartość czystego złota w biżuterii oraz jej wartość. Warto również pamiętać, że białe złoto może być poddawane procesom rodowania lub rodiowania, które nadają mu trwałość i bardziej połyskliwy wygląd, co może wpłynąć na jego wygląd i cenę. Dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na oznaczenia i certyfikaty, szczególnie przy zakupie biżuterii z białego złota o wysokiej wartości.

Najpopularniejsze próby białego złota

Najpopularniejsze i najczęściej spotykane próby białego złota to:

Próba białego złota 750
Próba białego złota 585
Próba białego złota 333

Trochę rzadziej spotyka się próby białego złota 999, 960, 500 oraz 375 - ale i te kruszce mogą być z powodzeniem wykorzystane do tworzenia biżuterii z białego złota. Bardzo często białe złoto poddawane jest rodowaniu, co pozwala wydobyć więcej charakterystyczne, srebrzystej barwy. Rodowanie jednak nie ma żadnego wpływu na próbę białego złota.

Próby złota - ciekawostki

Oto kilka ciekawostek związanych z próbami złota:

1. System próbowy: System próbowy służący do określania zawartości czystego złota w stopie opiera się na "karatach". Karat (oznaczany jako "K") oznacza jedną dwudziestą część, czyli 1/24. Przykładowo, złoto 24-karatowe jest czystym złotem, podczas gdy złoto 18-karatowe zawiera 18 części czystego złota na 24 części całego stopu.

2. Złoto 24-karatowe: Złoto o próbie 24K jest najczystsze, ale jest również miękkie i podatne na uszkodzenia mechaniczne. Dlatego jest rzadko stosowane w biżuterii i częściej w innych zastosowaniach, takich jak monety bulionowe czy sztaby złota.

3. Popularne próby: W biżuterii najczęściej stosowane są próby 14K i 18K. Próba 14K oznacza, że biżuteria zawiera 14 części czystego złota na 24 części, podczas gdy próba 18K oznacza 18 części czystego złota na 24 części. Są one popularne ze względu na równowagę między zawartością złota a trwałością.

4. Złoto kolorowe: Złoto nie jest zawsze żółte. Może przyjmować różne kolory w zależności od metalu, z którym jest stopione. Na przykład, białe złoto jest stopem zawierającym metale takie jak pallad, platyna czy nikiel, które nadają mu biały kolor.

5. Złoto czerwone: Złoto czerwone uzyskuje się przez dodanie miedzi do złota. Im więcej miedzi, tym bardziej czerwony kolor.

6. Złoto zielone: Złoto zielone, znane także jako złoto z domieszką srebra, jest rzadkie, ale ma piękny zielony odcień.

7. Kolczyki z 24-karatowego złota: Ze względu na miękkość 24-karatowego złota, niektórzy projektanci biżuterii tworzą kolczyki z tym metalem, ponieważ są one mniej narażone na uszkodzenia niż na przykład pierścionki.

8. Ceny i inwestycje: Złoto o wyższych próbach jest zazwyczaj droższe, ale może być także lepszą inwestycją. Ma większą zawartość czystego złota, co może zwiększyć jego wartość inwestycyjną.

9. Biżuteria mieszana: Często biżuteria zawiera różne próby złota w jednym projekcie, łącząc różne kolory i trwałości w jednym wyrobie.

10. Unikalne próby: W niektórych krajach, takich jak Wielka Brytania, używa się innych prób niż te, które są powszechnie stosowane w Stanach Zjednoczonych. Na przykład próba 22K jest często używana w biżuterii brytyjskiej.

Próby złota to ważne informacje przy wyborze biżuterii i inwestycji w ten metal szlachetny. Pozwalają one określić zawartość czystego złota i wpływają na jego cenę oraz trwałość.

Próby złota i cechy probiercze - podsumowanie

Jak widać na pytanie co to jest próba złota i co oznaczają poszczególne próby złota można odpowiedzieć tak, aby w przyszłości - gdy przyjdzie kupić nam pierścionek zaręczynowy albo złotą obrączkę ślubną - dokonać możliwie najlepszego wyboru, kupując biżuterię z takiego metalu kolorowego, który będzie godny noszenia jej na palcu do końca życia! Co wybrać: próbę złota 333 czy 585? Zdecydowanie warto podnosić swoją wiedzę, aby zawsze dokonywać najlepszych wyborów.

Interesujesz się metalami szlachetnymi? Sprawdź nasz artykuł pt. "Próby srebra - wszystko o próbach srebra".